( Congressional Report, 1988• Cook and Hussey, 1995• Dooley, 1997).

Κατηγοριοποίηση της υποστηρικτικής τεχνολογίας

Υποστηρικτική τεχνολογία (Assistive Technology) είναι ένα ευρύ πεδίο συσκευών, υπηρεσιών, στρατηγικών και μεθόδων που εφαρμόζονται συνδυασμένα με σκοπό αφενός μεν να μειώσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες αφετέρου δε να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους.

Η υποστηρικτική τεχνολογία διακρίνεται σε:

Ηλεκτρονικό Υπολογιστή (Η.Υ), δηλαδή στη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή από άτομα με ειδικές ανάγκες τα οποία εκπαιδεύονται στη χρήση όλου του φάσματος των δραστηριοτήτων που μπορούν να επιτευχθούν μέσω ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή για να εκτελέσουν καθημερινούς λειτουργικούς ρόλους

Προσαρμοσμένη- Εναλλακτική επικοινωνία (Π.Ε.Ε) ( Alternative- Augmentative Communication) δηλαδή αφορά στις μεθόδους αντικατάστασης του συμβατικού προφορικού λόγου ο οποίος για οποιαδήποτε αιτία παρουσιάζει περιορισμούς, με άλλες εναλλακτικές μορφές επικοινωνίας.

Περιβαλλοντικό έλεγχο (Environmental control) δηλαδή αφορά στις μεθόδους χειρισμού των συσκευών του περιβάλλοντος (όπως οι λειτουργίες της τηλεόρασης, το άνοιγμα-κλείσιμο μιας πόρτας, η ρύθμιση της θερμοκρασίας, η λειτουργία ανεμιστήρων κ.τ.λ.) μέσω μιας συγκεκριμένης συσκευής (Dickey & Shealey, 1987° Holme et al, 1997).

Ηλεκτροκίνητο Αναπηρικό Αμαξίδιο (Η.Α.Α) (Powered Wheelchair) το ηλεκτροκίνητο αναπηρικό αμαξίδιο μέσω των εξατομικευμένων συστημάτων πρόσβασης και ελέγχου, έδωσε τη δυνατότητα σε ένα μεγάλο αριθμό ατόμων με ειδικές ανάγκες να μετακινηθεί ανεξάρτητα στο χώρο και να διεκπεραιώσει ένα μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων οι οποίες είναι αναγκαίες για την καθημερινή του διαβίωση (Chase & Bailey, 1990° Hasdai et al, 1997).

Είδη της υποστηρικτικής τεχνολογίας υπάρχει πλήθος κατηγοριοποιήσεων που αναφέρονται στην υποστηρικτική τεχνολογία και ανάλογα με την οπτική μέσω της οποίας εξετάζονται και του συσχετισμού μεταξύ τους υπάρχουν τα εξής είδη:

Υποστηρικτική Τεχνολογία: Η υποστηρικτική τεχνολογία όπως ήδη Αναφέρθηκε έχει στόχο να βοηθήσει το άτομο να πραγματοποιήσει τις δραστηριότητες οι οποίες αποτελούν μέρος της λειτουργικής τους ενασχόληση και τις οποίες αδυνατεί να πραγματοποιήσει λόγω των περιορισμών και της αναπηρίας του. (Pedretti et al, 1992)

Αποκαταστασιακή (rehabilitative) ή εκπαιδευτική (educational) τεχνολογία. Η αποκαταστασιακή ή εκπαιδευτική τεχνολογία έχει ως σκοπό την ανάπτυξη και την αποκατάσταση δεξιοτήτων που έχουν υποστεί βλάβη έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η χρήση τους στις συσκευές υποστηρικτικής τεχνολογίας (Cook & Hoosey, 1995▪ Cook & Hoosey, 2002).

Απλή τεχνολογία (low ή light technology) Αν και ο χαρακτηρισμός αυτός θεωρείται σχετικά ανακριβής, αναφέρεται σε απλά είδη και συσκευές που μπορούν να κατασκευαστούν ή να αγοραστούν από γενικά εμπορικά ή ηλεκτρονικά καταστήματα (όπως διακόπτες μεγάλης επιφάνειας, μοχλοί χειρισμού από υλικό που είναι χαρακτηριστικά αναγνωρίσιμο μέσω της αφής και άλλα) και δεν σκοπεύει να υποτιμήσει κάποιες από αυτές. (Cook & Hoosey, 1995▪ Mann & Lane, 1995▪ Vanderheiben,1987)

Υψηλή τεχνολογία (High technology) Συνήθως μία συσκευή περιγράφεται ως υψηλής τεχνολογίας όταν είναι σχετικά ακριβή ή και ιδιαίτερα πολύπλοκη στην κατασκευή της. Γενικά στην υψηλή τεχνολογία εντάσσονται οι απόλυτα εξειδικευμένες και σύνθετες συσκευές, όπως τα ηλεκτροκίνητα αναπηρικά αμαξίδια, τα ολοκληρωμένα συστήματα ελέγχου συσκευών (π.χ. τηλεφώνου) ή τα ολοκληρωμένα συστήματα ελέγχου περιβάλλοντος (π.χ. χειρισμός τηλεόρασης ή ρύθμιση φωτισμού). (Cook & Hoosey, 1995▪ Mann & Lane, 1995)

Ελάχιστη τεχνολογία (minimal technology) και μέγιστη τεχνολογία (maximal technology). Οι συσκευές υποστηρικτικής τεχνολογίας σχεδιάζονται έτσι ώστε να ανταποκρίνονται σε ένα συνεχές αναγκών: στο ένα άκρο αυτούς αυτού του συνεχούς βρίσκεται η ελάχιστη ανάγκη υποκατάστασης μέρους κάποιας λειτουργίας μέσω της παροχής κάποιας εξειδικευμένης βοήθειας (οι συσκευές που καλύπτουν αυτή την ανάγκη αναφέρονται ως συσκευές ελάχιστης τεχνολογίας) ενώ στο άλλο άκρο βρίσκονται οι ανάγκες που απαιτούν την πλήρη υποκατάσταση κάποιας λειτουργίας του ατόμου (οι συσκευές που καλύπτουν τις ανάγκες αυτές αναφέρονται ως συσκευές μέγιστης τεχνολογίας π.χ. ηλεκτρονικός υπολογιστής που χρησιμοποιείται ως συσκευή εναλλακτικής επικοινωνίας για την αποκατάσταση του γραπτού λόγου σε ένα άτομο με εγκεφαλική παράλυση) (Cook & Hoosey, 1995▪ Vanderheiden,1987)

Τεχνολογία εμπορίου (commercial technology). Ένα άτομο με ειδικές ανάγκες μπορεί να χρησιμοποιήσει συσκευές από το εμπόριο οι οποίες χρησιμοποιούνται και από τον γενικό πληθυσμό (π.χ τηλεχειριστήρια) ή συσκευές οι οποίες υπάρχουν στο εμπόριο (ειδικές κατασκευές) και τον εξυπηρετούν στις εξειδικευμένες προσωπικές του ανάγκες. (Cook & Hoosey, 1995▪ Mann & Lane, 1995) Τροποποιημένη τεχνολογία (custom technology) Ορισμένες φορές τις συσκευές που προμηθεύεται ένα άτομο με ειδικές ανάγκες από το εμπόριο μπορεί να τις χρησιμοποιήσει αφού πρώτα τις τροποποιήσει κατάλληλα με τη βοήθεια ενός ειδικού, ή μπορεί να ζητήσει την εξ ολοκλήρου κατασκευή μιας συσκευής που ανταποκρίνεται στις εξατομικευμένες του ανάγκες π.χ ( π.χ οδηγός πλήκτρων κατασκευασμένος από πλεξιγκλάς) (Cook & Hoosey, 1995▪ Mann & Lane, 1995)

Εργοθεραπευτής

Η εμπλοκή του εργοθεραπευτή στον τομέα της Αποκατάστασης μέσω της Υποστηρικτικής Τεχνολογίας εστιάζεται κύρια στη βελτίωση της λειτουργικότητας και της ποιότητας ζωής του πελάτη. Η κάλυψη των θεραπευτικών αυτών σκοπών απαιτεί εκ μέρους του εργοθεραπευτή ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο εξειδικευμένης γνώσης, οργάνωση, εφευρετικότητα και δυνατότητα χρήσης μιας μεγάλης ποικιλίας απαιτούμενων προϊόντων.

Ο Εργοθεραπευτής είναι ο κατεξοχήν ειδικός ο οποίος με τη χρήση της υποστηρικτικής τεχνολογίας είτε σε επίπεδο χαμηλής τεχνολογίας είτε σε επίπεδο υψηλής τεχνολογίας, θα εξασφαλίσει ένα αποτελεσματικό επίπεδο κάλυψης των αναγκών του πελάτη και θα συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός καλύτερου επιπέδου διαβίωσης (Bain, 1997a)

Κεντρικής σημασίας ως προς την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης είναι η θεραπευτική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον εργοθεραπευτή και το άτομο, η σχέση αυτή είναι σχέση αλληλεπίδρασης και πρέπει να βασίζεται στην ενσυναίσθηση, στην ειλικρίνεια και στο σεβασμό ιδιαίτερα των απόψεων και των επιλογών ή των προτεραιοτήτων του ατόμου (Cook & Hoosey, 1995▪ Μαλαματίδου,1997) Επίσης σημαντικός είναι ο ρόλος του εργοθεραπευτή και ως προς τη συνεργασία με τις εταιρείες που κατασκευάζουν ή τροποποιούν υποστηρικτικές συσκευές, τους εργοδότες, τους δασκάλους και τους θεραπευτές από προηγούμενες παρεμβάσεις που έχει δεχθεί το άτομο. Αναλυτικά ο εργοθεραπευτής κατά την παρέμβαση υποστηρικτικής τεχνολογίας:

• αξιολογεί το άτομο (σε επίπεδο δεξιοτήτων και λειτουργικών ρόλων ζωής), τα χαρακτηριστικά των διαθέσιμων συσκευών (πολυπλοκότητα, υφή κατασκευαστικών υλικών, δυνατές ενέργειες) και το περιβάλλον (οικιακό, σχολικό, εργασιακό, κοινοτικό) στο οποίο αναμένεται να χρησιμοποιηθούν οι συσκευές
• συνεργάζεται με την διεπιστημονική ομάδα για την επιλογή των πλέον κατάλληλων συσκευών για κάθε περιστατικό
• προβαίνει στις αναγκαίες τροποποιήσεις των συσκευών όταν αυτό είναι απαραίτητο
• εκπαιδεύει τον πελάτη στη χρήση και σωστή συντήρηση των συσκευών, σε περίπτωση που η παρέμβαση αφορά σε παιδιά η εκπαίδευση περιλαμβάνει και τους γονείς του παιδιού η αυτούς που έχουν αναλάβει τη φροντίδα του. Είναι άξιο σημείωσης πάντως το γεγονός ότι συχνά οι πελάτες καθίστανται τόσο ικανοί ώστε εκπαιδεύουν η ίδια το οικείο περιβάλλον του στη χρήση των συσκευών Υποστηρικτικής Τεχνολογίας που χρησιμοποιούν. (Cook & Hoosey, 1995)

Επανελέγχει συχνά τόσο το λειτουργικό επίπεδο του ατόμου όσο και τις συσκευές που χρησιμοποιεί και προτείνει τις αντίστοιχες προσαρμογές οι αλλαγές που απαιτούνται (Bain,1997° Struck, 1996)

Στις περισσότερες υπηρεσίες υποστηρικτικής τεχνολογίας οι εργοθεραπευτές αποτελούν τους συντονιστές όλης της διεπιστημονικής ομάδας και έχουν τη συνολική ευθύνη του προγράμματος.

Η εργοθεραπεία είναι στενά συνδεδεμένη με την τεχνολογία καθόλη τη διάρκεια της πορείας της. Στην εργοθεραπευτική πρακτική, από τα πρώτα παραδοσιακά θεραπευτικά της προγράμματα μέχρι τις σύγχρονες μορφές παρέμβασης χρησιμοποιήθηκαν για καλύτερη αντιμετώπιση των πελατών απλές και σύνθετες τεχνολογικές συσκευές, όπως νάρθηκες, χειροκίνητο ή ηλεκτροκίνητο αμαξίδιο, ηλεκτρονικοί υπολογιστές για αξιολόγηση, ράβδοι στόματος ή κεφαλής και άλλα. ( Pedretti,1991▪ Schwartz, 1988).

Η υποστηρικτική τεχνολογία, όταν επιλέγετε προσεκτικά και μεθοδικά για κάθε πελάτη, έχει τη δυνατότητα να βελτιώνει ουσιαστικά την ποιότητα της ζωής του. Έτσι λοιπόν ανάγεται σε ένα εργαλείο, που χρησιμοποιείται από τον εργοθεραπευτή, για να διευρύνει το ποσοστό επιτυχημένης εμπλοκής του ατόμου στις δραστηριότητες της καθημερινής του ζωής (αυτοφροντίδας, παραγωγικότητας, ελεύθερου χρόνου), για να ελαχιστοποιήσει τον αντίκτυπο μιας διαταραχής στους τομείς ανάπτυξης (αισθητικοκινητικό, γνωστικό, ψυχοκοινωνικό), αλλά και για να ενισχύσει την ανεξαρτησία και την αυτοεκτίμησή του ατόμου. (A.O.T.A., 1998)

Ο εργοθεραπευτής συνεισφέρει σημαντικά στη δημιουργία μιας επιτυχούς επιλογής και αντιστοίχισης των δεξιοτήτων και αναγκών του πελάτη με τις ανάλογες συσκευές υποστηρικτικής τεχνολογίας, μέσω της δυνατότητας του να αναλύει:

• τις δεξιότητες που απαιτούνται
• τα χαρακτηριστικά της τεχνολογικής συσκευής
• τις απαιτήσεις της δραστηριότητας λειτουργικής ενασχόλησης καθώς και
• τα περιβαλλοντικά πλαίσια στα οποία θα γίνει η μετάβαση και θα χρησιμοποιηθούν οι συσκευές
• Ο ρόλος αυτός του εργοθεραπευτή στα πλαίσια παροχής υπηρεσιών υγείας και υποστηρικτικής Τεχνολογίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός και κυρίαρχος και εντάσσεται στην ευρύτερη αρμοδιότητα του (A.O.T.A 1998)